"Sống" và "Chết" trong "Tôi là Bêtô"

Thân chào các bạn của mình, chúng ta lại gặp nhau tại Chocolate cuối ngày. Hôm trước mình đã nói về ý nghĩa thực sự của Ước mơ  (bạn có thể đọc lại tại đây) khi mình bắt gặp những câu văn đầy tâm huyết của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh trong cuốn sách "Tôi là Bêtô". Hôm nay mình sẽ tiếp tục với cuốn sách này để truyền tải những suy ngẫm của mình đến các bạn về một thông điệp cuộc sống đầy ý nghĩa.
Các bạn thân mến, bạn suy nghĩ như thế nào về sự sống và cái chết? Chắc hẳn có bạn sẽ cho rằng sống là còn tồn tại trên đời này và chết là kết thúc. Nhưng có bạn sẽ quan niệm sống-chết là một khái niệm mơ hồ, vĩ mô và không định nghĩa được. Như nhà văn Nam Cao cũng có cho mình một suy ngẫm riêng về sự sống-cái chết: "Chết là thường, chết ngay trong lúc sống mới thật là nhục nhã" ("Sống mòn"-Nam Cao). Và đến với "Tôi là Bêtô" của Nguyễn Nhật Ánh, ông đã gửi gắm đến bạn đọc cái nhìn, cách nghĩ của ông về những mặt nhiều chiều của sự sống và cái chết qua những câu văn đầy tính tạo hình và thấm đẫm tính triết lí:

"Một người có thể sống trong kí ức của một người kia, không chỉ hình ảnh mà cả tiếng nói lẫn thái độ...  Con người ta có thể sống bằng nhiều cách và cũng có thể chết bằng nhiều cách. Có những người chết ngay lúc còn sống... Nếu ai đó còn xứng đáng để bạn nuôi nấng sự căm ghét, người đó vẫn còn giá trị trong mắt bạn."

Hoàn cảnh của câu nói là khi bà cố của chị Ni mất trong một mùa đông giá lạnh, rét buốt bất thường. Thằng Laika, con chó mà bà cố nuôi được dắt về nhà chị Ni chơi. "Nó gầy xộp đi, mặt mày lơ láo như vừa ra khỏi một trận dịch". Nó buồn vì bà mất mà không chịu ăn uống gì cả, nó chui vào một xó, bỗng gục trên hai chân trước như thể cái đầu trở nên quá nặng đối với nó. Chị Ni tìm đủ mọi cách để kéo thằng Laika về từ tay tử thần. Suy nghĩ một lúc chị chạy lại bàn, nhấc chiếc điện thoại lên khỏi giá đỡ, ấp úng nghe vào tai: "Bà ơi bà, bà nghe con nói không?". Chị Ni dừng một chút như để nghe bà cố trả lời rồi tiếp tục cuộc trò chuyện với bà trước sự ngạc nhiên của mọi người trong gia đình. Chị mách bà là Laika không chịu ăn uống, vui chơi. Cả nhà thấy nó vểnh tai lên như để nghe ngóng thứ gì rồi từ từ đứng dậy khỏi chỗ góc nhà. Và các bạn biết không, thằng Laika hồi sinh từ một cuộc điện thoại, nó quả thật kì diệu. Một hôm Bêtô đợi cho Laika ra về rồi nó mới đi hỏi Binô- con chó hiền triết, là bạn thân nhất và cũng là bạn cùng nhà của Bêtô: "Có thật là hôm đó chị Ni đã trò chuyện với bà cố không?". "Tất nhiên là thật." - Binô đáp. "Nhưng...bà đã mất."- Bêtô ấp úng. "Bêtô!". Binô trừng mắt nhìn và gọi tên Bêtô với giọng điệu như tên của nó là một sai lầm ghê gớm. Binô nói: "Mầy đã quên những gì tao nói với mầy rồi sao? Nếu chúng ta sống trong kí ức một ai đó, chúng ta sẽ không bao giờ chết."

Đúng thật vậy, bà của chị Ni hay bất cứ những ai đã đến với thế giới bên kia đều vẫn đang còn sống, họ còn sống khi chúng ta vẫn luôn nghĩ về họ. Có thể họ không hiện diện trước mặt ta nhưng ai bảo họ sẽ không xuất hiện trong tâm trí ta. Đó là những cuộc trò chuyện trong tâm tưởng. Bà chị Ni không nói nhưng chị Ni vẫn nghe thấy, ấy mới là điều đặc biệt. Bạn hãy tự kiểm nghiệm nhé! Hãy đứng cách xa đứa bạn thân nhất của bạn, nhắm mắt lại và hỏi nó: "Trong tất cả những màu sắc, mầy thích màu nào nhất?". Và đứa bạn sẽ trả lời: "Màu hồng vì đó là màu yêu thích của đứa bạn thân nhất của tao." Và rồi hãy mở mắt ra và bạn sẽ thấy rằng đứa bạn của bạn vẫn đang đứng ở tuốt đằng xa. Đúng như nhà văn đã nói: "Một người có thể sống trong kí ức của một người kia, không chỉ hình ảnh mà cả tiếng nói lẫn thái độ.". Bạn đã bao giờ bắt gặp những cuộc trò chuyện trong tâm tưởng chưa. Trong nhiều trường hợp những cuộc trò chuyện như vậy lại sống động hơn chân thật hơn khi đối mặt ngoài đời. Trong vương quốc của tâm tưởng nơi con người ta không cần phải vót nhót thái độ theo hoàn cảnh, không cần phải thu xếp lời ăn tiếng nói, để sự thẳng thắn không bị đánh lưới thì bờ cõi của sự chân thật được mở rộng đến vô biên, và mỗi ý kiến của cá nhân đều có một ngai vàng tráng lệ của riêng mình. Và bạn thấy đấy, bạn vẫn có thể nói chuyện với người ấy đúng không, họ vẫn hiện ra trong từng suy nghĩ, trong từng cuộc trò chuyện của bạn. Ấy là khi họ- những con người mà bạn yêu quý, kính trọng- đang "sống". Họ có thể sống bằng nhiều cách như nhà văn đã nói. Vậy nên khi phải bắt buộc rời xa một ai đó thân yêu với bạn, chắc hẳn ai cũng sẽ buồn. Nhưng rồi hãy nghĩ đến những điều mà Nguyễn Nhật Ánh đã gửi gắm vào tác phẩm của ông, họ vẫn sống trong kí ức của bạn, họ sẽ không bao giờ chết. Rồi bạn sẽ cảm thấy được an ủi bởi HỌ VẪN SỐNG BÊN BẠN. 

Bà cố chị Ni (Hình ảnh trong sách)

Chúng ta thấy đấy, một con người có thể sống bằng nhiều cách như cách bà chị Ni, người thân yêu của bạn vẫn luôn sống trong tâm hồn bạn.... Nhưng người ta cũng có thể chết bằng nhiều cách. Chắc hẳn ai cũng nghĩ rằng chết là khi con người ta trút hơi thở cuối cùng nhưng vẫn có những người " chết ngay lúc đang còn sống." Bạn vẫn còn nhớ nhân vật lão Hiếng trong truyện chứ. Đúng vậy, lão Hiếng- nỗi ám ảnh của những con cún như Bêtô, Binô, một người đàn ông cộc cằn, xấu tính, thích đấm, đá vào những con cún trên đường, Bêtô là một trong số những con cún đó. Đối với Bêtô, đối với Binô, lão Hiếng đã "chết" từ lâu. Thật sự lão Hiếng đã không còn sống với cái nghĩa lung linh nhất của từ ấy. Những điều phân biệt giữa một sự sống, một nhân cách sống với một con người, một tâm hồn đã chết bị lu mờ trong con người lão Hiếng. Lão Hiếng khi ấy đã chết ngay trong lúc còn sống, bởi lão sống một cuộc đời không khác gì cái chết. Bêtô không thuộc loại những con cún có trí nhớ quá ngắn nhưng sự thật là từ ngày lão Hiếng dọn nhà đi nơi khác, Bêtô đã không còn nhớ đến lão ta nữa. Nó thấy không có lí do gì để nghĩ đến lão dù là nghĩ đến để căm giận hay ghét bỏ. Nếu ai đó còn xứng đáng để bạn nuôi nấng sự căm ghét thì người đó vẫn còn giá trị trong mắt bạn. Đằng này, ngay lúc này đây, lão Hiếng không hề gắn với cảm xúc nào trong Bêtô, nói cách khác, lão đã trượt khỏi cuộc sống của Bêtô. Nghe thằng Binô nhắc tới, nó mới sực nhớ trên đời có một người như lão Hiếng.

Lão Hiếng. (Hình ảnh trong sách)

Các bạn thấy không lão Hiếng khác hẳn với bà cố. Tuy bà cố không còn tồn tại trên đời, nhưng bà cố vẫn sống trong tâm trí người khác và mọi người đều nhớ đến bà. Nhưng lão Hiếng, lão vẫn tồn tại sờ sờ ra đó nhưng Bêtô đã quên mất sự tồn tại của lão. Ấy là khi " một người có thể sống bằng nhiều cách và có thể chết bằng nhiều cách".

Sống và chết thực sự không phải là chuyện còn hít thở khí trời hay đã vào lòng đất mẹ. Sống khác với tồn tại. Tồn tại là chỉ hít thở, ăn uống để có mặt trên đời, nhưng sống thì khó hơn. Nó là cả một nghệ thuật. Và con người chúng ta chính là những nghệ nhân. Làm nên một tác phẩm sống mãi với đời hay một vật thể xấu xí dễ bị quên lãng là tùy thuộc vào mỗi người. Sự cách biệt, ranh giới mong manh giữa sự sống và cái chết thực sự rất nhỏ bé. Một khi sự sống không hoàn hảo như cái nghĩa lấp lánh nhất của nó thì đó là khi con người ta đã bước một chân vào cái chết. Và hãy luôn nhớ rằng khi con người sống một cách ý nghĩa thì họ sẽ không bao giờ chết, cho dù sự hiện diện của họ trên đời đã vắng bóng, nhưng dám ai bảo rằng một trong những ngôi sao lấp lánh nhất trên bầu trời đêm kia không phải là họ? Khi bạn sinh ra trên đời, bạn khóc, mọi người cười. Hãy sống sao cho khi bạn qua đời bạn cười và mọi người khóc.
Bài hát dành cho bạn, thân chào.